İnfertilite (kısırlık), çiftlerin düzenli cinsel ilişkiye girdiği halde, korunmasız birlikteliğe rağmen gebe kalamama durumu olarak ifade edilir. Yapılan araştırmalara göre ilerleyen yaş, gebe kalma şansını azaltmaktadır. Çiftler daha önce hiç çocuk sahibi olmadıysa primer (birincil) infertilite; daha önce çocuk sahibi olduysa veya düşükle sonuçlandıysa (ikincil) infertilite olarak adlandırılmaktadır.
Kısırlık, üreme sisteminde olan bir sağlık sorununu işaret eder. Düzenli, korunmasız ilişkiye giren 100 çiftin %15 inde kısırlık görülebilir. Kısırlık sebepleri birkaç sorunun birleşmesi ile ortaya çıkar. Gerekli tetkikler ile kısırlık tanısı konulur. Kısırlık sorunun altında yatan sebebe bağlı olarak kisirlik tedavi süreci başlar. Bazı çiftlerde yapılan tetkiklerde hiçbir problem gözükmez. Bu duruma ise sebepsiz infertilite denir.
İnfertilite nedenleri arasında kadına ve erkeğe ait sebepler olabilmektedir. İnfertil çiftlerin sayısı günümüzde bazı sebeplere bağlı olarak artmaktadır. Bu sebepler arasında , stresli yaşam, sağlıksız beslenme, sigara ve alkol vardır.
Gebelik oluşumu için gerekli olan faktörler:
- Sağlıklı yumurta,
- Kaliteli sperm,
- Sağlıklı fallop tüpleri
- Spermin yumurtayı döllemesi,
- Sağlıklı embriyo oluşması,
- Oluşan embriyonun uterus duvarına tutunması gerekir.
Kadına Bağlı Kısırlık Nedenleri
Endometriozis: Rahmin iç kısmında bulunan özel hücre tabakasının rahim dışında oluşmasıdır. Bu dokular yanlış konumlanırsa adet benzeri kanamalara yol açar ve koyu kahve renginde kan birikmesine bağlı kist oluşturur. Bu kist çikolata kisti olarak adlandırılır. Ülkemizde kadınlarda oldukça sık görülen sağlık sorunlarından biridir.
(Endometriozis hakkında daha fazla bilgi edinmek için, Endometriozis yazımızı okuyabilirsiniz.)
Vajinismus: Kadının cinselliği istemesine rağmen, vajen bölgesindeki kaslar istemsiz kasılarak cinsel birleşmeyi engeller. Vajinismus cinsel fonksiyon bozukluğudur. Tanının konulması için jinekolojik muayene yapılması gerekir.
(Vajinismus hakkında daha fazla bilgi edinmek için, Vajinismus yazımızı okuyabilirsiniz.)
Erken Menopoz: Menopoz öncesi dönem olarak adlandırılan bu dönemde östrojen hormonu üretimi azalır. Bir süre sonra östrojen hormonu üretimi biter ve yumurtalıklar tükenir. Buna bağlı olarak adet döngüsü sona erer. Adet kanaması olmadığında da (12 ay) menopoz tanısı kesinleşir.
(Erken menopoz hakkında daha fazla bilgi edinmek için, Erken Menopoz yazımızı okuyabilirsiniz.)
Yumurta Rezerv Düşüklüğü (Amh): Kadınlarda belli sayıda yumurta bulunur. İlerleyen yaş ile birlikte bu yumurtalarda azalma meydana gelir. Yumurta rezerv düşüklüğü ise kadının yaşına göre, yumurta sayısınının az olmasını ifade eder.
(Yumurta Rezerv Düşüklüğü hakkında daha fazla bilgi edinmek için, Yumurta Rezerv Düşüklüğü yazımızı okuyabilirsiniz.)
Tubal faktör: Kadınlarda bulunan fallop tüplerinin tıkalı olması veya işlev kaybına bağlı oluşan kısırlık nedenidir.
(Tubal faktör hakkında daha fazla bilgi edinmek için, Tubal Raktör yazımızı okuyabilirsiniz.)
Çift rahim: Doğuştan gelen ve rahatsızlık olarak tanımlanmayan bir nedendir. Çift rahim gebe kalma şansını etkilemez fakat düşük riski oluşturur. Çift rahime sahip olan kadınların gebelik döneminde dikkat etmesi gerekir.
(Çift rahim hakkında daha fazla bilgi edinmek için, Çift Rahim yazımızı okuyabilirsiniz.)
Septum: Diğer adıyla rahim içi perde olarak bilinir. Rahim içi perde, doğuştan rahim şekil bozukluğu olarak ifade edilir. Bu rahatsızlık anne karnında oluşur. İki yarım olarak oluşan rahmin birleşip ortadaki fibröz dokunun erimemesi durumunda ortaya çıkar. Rahim içi perde, düşük riski oluşturur. Fakat gebelik düşünülmüyorsa hiçbir zararı yoktur.
(Septum hakkında daha fazla bilgi edinmek için, Septum yazımızı okuyabilirsiniz.)
Polikistik Over PCOS: Hormonal bozukluklar sebebi ile oluşur. Belirtileri arasında adet döngüsünün düzensizliği ve adet kanamasının gerçekleşmemesi yer alır. Polikistik Over sendromunda; çene altı ve göbek çevresindeki kıllanma, sivilce ve erkek tipi saç dökülmeleri gözlemlenir.
(Polikistik Over hakkında daha fazla bilgi edinmek için, Polikistik Over yazımızı okuyabilirsiniz.)
Açıklanamayan Kısırlık: Kısırlıktan şüphelenen çiftler için tetkikler yapılır. Yapılan tetkikler sonucunda hiçbir problem ile karşılaşılmaz. Fakat problem olmamasına rağmen gebelik oluşmuyorsa bu durum, açıklanamayan kısırlık olarak tanımlanır.
(Açıklanamayan kısırlık hakkında daha fazla bilgi edinmek için, Açıklanamayan Kısırlık yazımızı okuyabilirsiniz.)
Erkeğe Bağlı Kısırlık Nedenleri
Azospermi: Erkeğin menisinde sperm bulunmaması durumudur. Azospermi teşhisi konulan hastalar, tedavi görmediği sürece doğal yolla çocuk sahibi olması beklenmez.
(Azospermi hakkında daha fazla bilgi edinmek için, Azospermi yazımızı okuyabilirsiniz.)
Androloji: Erkek hastalıkları ile ilgili birçok tanıyı kapsar. Androloji spermlerin aşılama ve mikroenjeksiyon tüp bebek için hazırlandığı bölümdür.
(Androloji hakkında daha fazla bilgi edinmek için, Androloji yazımızı okuyabilirsiniz.)
Varikosel: Erkek kısırlık nedenleri olarak başlıca varikosele rastlanır. Erkeklerin skrotumda yer alan toplardamarların ısı düzenlenmesini şişerek genişlemesi ve büyümesi durumu olarak ifade edilir. Varikoselin sebebi net olarak bilinmemektedir.
(Varikosel hakkında daha fazla bilgi edinmek için, Varikosel yazımızı okuyabilirsiniz.)
Sperm sayısı düşüklüğü: Meni içerisindeki sperm sayısının az olmasıdır. Sperm sayısının az olma durumu gebelik şansını düşürür. Bu nedenle gebeliğin oluşması için sorunun tedavi edilip, ortadan kaldırılması gerekir.
(Sperm sayısı düşüklüğü hakkında daha fazla bilgi edinmek için, Sperm Sayısı Düşüklüğü yazımızı okuyabilirsiniz.)
Klinefelter Sendromu: Erkeklerde oluşan genetik bozukluktur. Kromozom yapısı erkekler için 46XY dir. Klinefelter sendromu bireylerde ise 47 XXY kromozom bulunur. Normalde XY olması gereken genetik yapı bu bireylerde xxy kromozom şeklinde oluşur.
(Klinefelter sendromu hakkında daha fazla bilgi edinmek için, Klinefelter sendromu yazımızı okuyabilirsiniz.)
Kısırlık Tedavisinde Hangi Yöntemler Kullanılır?
Tüp Bebek (IVF): Tüp bebek, yumurta ve spermlerin toplanarak laboratuar ortamında döllenmesi ile başlar embriyo transferine kadar aşama aşama ilerler. Doğal yollarla çocuk sahibi olamayan çiftlerin yöneldiği yardımcı üreme tekniğidir.
(Tüp bebek tedavisi hakkında daha fazla bilgi edinmek için, Tüp Bebek Tedavisi yazımızı okuyabilirsiniz.)
Aşılama (İnseminasyon): Baba adayından alınan spermler; yıkanıp belirli işlemlerden geçirilerek, rahim içerisine enjekte edilir. Aşılama, çok basit şekilde gerçekleşir, acı veya ağrı oluşturmaz.
(Aşılama tedavisi hakkında daha fazla bilgi edinmek için, Aşılama yazımızı okuyabilirsiniz.)
Ros Testi (Oksidatif Stres): Erkeklerde kısırlık nedenleri arasında varikosel, idiyopatik-açıklanamayan infertilite, obstrüksiyon, inmemiş testis, immünolojik mekanizmalar, ejakülasyon bozukluğu ve testiküler yetmezlik vardır. Saydığımız bu nedenlerin hücre düzeyinde etkisi ROS nedeniyle ortaya çıkmaktadır. Günümüz teknolojisi ile ROS hasarının etkisi anlaşılmaya başlanmıştır. ROS düzeyi yüksek olan hastalarda spermin DNA fragmantasyonu açısından ayıklanması için mikro filtre kullanılması veya erkeğin belli bir süre antioksidan tedavi alması uygun olacaktır.
(Ros testi hakkında daha fazla bilgi edinmek için, Ros Testi yazımızı okuyabilirsiniz.)
Mikroenjeksiyon (ICSI): Yumurta içerisine sperm enjekte ederek döllenme sağlanır. Döllenme, enjekte edilen her yumurta için %70 civarındadır.
(Mikroenjeksiyon hakkında daha fazla bilgi edinmek için, Mikroenjeksiyon yazımızı okuyabilirsiniz.)
Embriyo Dondurma: Laboratuvar ortamında oluşturulan embriyoların, 2,3,4,5 ve 6 gününde dondurularak saklanmasıdır.
(Embriyo dondurma hakkında daha fazla bilgi edinmek için, Embriyo Dondurma yazımızı okuyabilirsiniz.)
Sperm Dondurma: Semen analizi yapılarak sperm sayısı, sperm kalitesi, sperm hareketliliği ve yapısı incelenir. Uygun olan spermler, özel olarak formüle edilmiş sperm dondurma sıvısı ile dondurulur. İlerleyen zamanlarda çözülerek, yumurta dölleme işlemi için uygulanır.
(Sperm dondurma hakkında daha fazla bilgi edinmek için, Sperm Dondurma yazımızı okuyabilirsiniz.)
Yumurta (Oosit) Dondurma: Vajinal ultrasonografi yardımı ile yumurtalar toplanır. Vitrifikasyon yöntemi ile dondurularak saklanır. İlerleyen zamanlarda çözülerek, dölleme işlemi için uygulanır.
(Yumurta dondurma hakkında daha fazla bilgi edinmek için, Yumurta Dondurma yazımızı okuyabilirsiniz.)
Rahim Dinlendirme: Tedavi sürecinde kullanılan iğnelerin yan etkilerinin geçmesi ve böylelikle rahmin embriyoyu tutma oranını arttırmak için uygulanır.
(Rahim dinlendirme hakkında daha fazla bilgi edinmek için, Rahim Dinlendirme yazımızı okuyabilirsiniz.)
Genetik Tüp Bebek: Oluşan embriyolar, biyopsi ile genetik sıkıntılarının oluşup oluşmadığı incelenir. Böylece transfer aşamasında en sağlıklı embriyo seçilir.
(Genetik Tüp Bebek hakkında daha fazla bilgi edinmek için, Genetik Tüp Bebek yazımızı okuyabilirsiniz.)
Bir sonraki yazımızda kadınlarda kısırlık belirtileri ve erkeklerde kısırlık belirtileri yer almaktadır. Kısırlık belirtileri hakkında daha fazla bilgi edinmek için tıklayınız.